Rozpoznawanie bólu u psa.
Wielu z nas ma psy od lat, często od wczesnego dzieciństwa. Może to być jeden ukochany pies lub cała sfora, często złożona z psów różnych ras i w różnym wieku. Wydaje się więc, że skoro przebywamy z psami na co dzień, powinniśmy je świetnie rozumieć, wiedzieć, co wyrażają ich zachowania, o czym mogą świadczyć zmiany ich nawyków. Często jednak jest inaczej. Nie umiemy rozpoznać sygnałów, jakie psy nam wysyłają, w tym zachowań świadczących o bólu przez nie odczuwanym. Bagatelizujemy lub źle interpretujemy objawy choroby.
Oznaki bólu.
W zależności od rasy, wieku, temperamentu
psy bardzo różnie manifestują ból. Wrażliwa chihuahua z naderwanym pazurem może wokalizować i próbować gryźć przy każdej próbie obejrzenia chorego miejsca a także kuleć, nie mieć apetytu, drżeć, podczas gdy cane corso co najwyżej będzie oblizywać się intensywniej i przełykać ślinę przy dotknięciu złamanego pazura.
Ponadto intensywność objawów bólu zależy też od tego, czy jest to ból ostry, pojawiający się nagle i o dużym natężeniu, czy przewlekły, towarzyszący np. zwyrodnieniowej chorobie stawów. Ból przewlekły znacznie trudniej jest rozpoznać, wymaga to dużej czujności opiekuna i zdolności obserwacji swojego psa. Jego oznaką może być tylko zmniejszona aktywność i postępująca apatia.
Najczęstszymi objawami bólu są:
■ apatia
■ spadek aktywności
■ wokalizacja
■ „miotanie się”, niepokój
■ przeczulica
■ zaburzenia poruszania się
■ przyspieszenie tętna, oddechówzianie
■ rozszerzenie źrenic.
Występują też objawy bardziej dyskretne, jak:
■ gorszy apetyt
■ nietypowe zachowanie, w tym agresja
■ polidypsja, czyli zwiększone pragnienie.
Poruszanie się.
Obolały pies niechętnie się porusza, nie przejawia chęci do wyjścia na spacer. Może chodzić z wygiętym, karpiowatym grzbietem, drobić tylnymi kończynami – takie poruszanie się zwykle świadczy o bolesności w tylnej części ciała, np. o zapaleniu miedniczek nerkowych, jąder czy ostrym zapaleniu gruczołu krokowego u młodych samców.Chodzenie z opuszczoną głową i sztywną, jakby skróconą szyją oraz niechęć do odwracania głowy i szyi występuje przy problemach z odcinkiem szyjnym kręgosłupa, np. przy dyskopatiach u jamników czy buldogów francuskich, ale też u młodych dogów niemieckich z nieprawidłowo wykształconymi kręgami szyjnymi.
Obolały starszy pies ze zwyrodnieniem w odcinku lędźwiowo-krzyżowym kręgosłupa i zwyrodnieniem stawów biodrowych. Grzbiet ma wygięty karpiowato a tylne kończyny ugięte. Dyszy z powodu bólu stawów.
Niechęć do ruchu i kulawizna, zwłaszcza u młodych psów dużych, szybko rosnących ras, może świadczyć o bólu kości lub stawów związanych z dysplazją lub żywieniową nadczynnością przytarczyc czy młodzieńczym zapaleniem kości.
Najwięcej problemów z poruszaniem się dotyczy starszych zwierząt.
Mają one trudności ze wstawaniem, wchodzeniem lub schodzeniem ze schodów, często niepewnie chodzą po śliskich, gładkich powierzchniach, przewracają się, gdy muszą np. wejść na wysoki krawężnik.
Wielu opiekunów przypisuje je podeszłemu wiekowi, nie zdając sobie sprawy, że przede wszystkim oznaczają ból wywołany chorobą zwyrodnieniową stawów.
Polidypsja.
Czyli zwiększone pragnienie, gdy pies wypija regularnie ponad 100ml wody na kg masy ciała, czasem może być jedynym objawem przewlekłego bólu.
Warto zwracać baczną uwagę na to, ile wody wypija nasz pies, i w razie wątpliwości zmierzyć tę ilość przez kilka dni. Polidypsja jest nie tylko objawem bólu, ale występuje też przy wielu chorobach, takich jak cukrzyca, przewlekła niewydolność nerek, nadczynność kory nadnerczy, schorzenia wątroby, moczówka prosta.
Brak apetytu.
Należy zwrócić uwagę, czy pies w ogóle nie zbliża się do miski, nie reaguje na podawanie posiłku czy zaczyna jeść i dopiero po chwili rezygnuje lub wypluwa czy zwraca pokarm.
Niechęć do przeżuwania może wynikać z bólu przy zapaleniu ucha środkowego lub zapaleniu mięśni żuciowych czy chorobie dziąseł i zębów.
Wokalizacja.
Może to być ciche popiskiwanie, warczenie na opiekuna lub na inne zwierzęta lub nagłe zerwanie się z posłania z przerażającym skowytem.
Towarzyszy bólowi związanemu z tzw. ostrym brzuchem przy zapaleniu wątroby i dróg żółciowych, ostrym zapaleniu trzustki, perforacji jelita przez ciało obce, ale też dyskopatiom. Przy bólu w obrębie jamy brzusznej psy mogą dodatkowo drżeć, nie mieć apetytu, przybierać specyficzną postawę odciążającą tzw. „modlącego się psa”.
Zaburzenia zachowania
Zaburzenia zachowania mogą być niezwykle zróżnicowane. Częste i intensywne wylizywanie jakiegoś obszaru ciała może świadczyć o bólu.
Na przykład wylizywanie okolicy narządów płciowych może świadczyć o bólu towarzyszącym kamicy pęcherza moczowego i cewki moczowej, wylizywanie łap występuje przy zapaleniu przestrzeni międzypalcowych, a wylizywanie okolicy odbytu czy biodra obserwuje się przy ropniu zatok okołoodbytowych.
Oznaką bólu może też być niespokojne bieganie po mieszkaniu, nagłe podrywanie się z posłania, wielokrotne podchodzenie do drzwi i domaganie się wyjścia, tarzanie się po podłodze.
W związku z bólem zmieniają się codzienne „rytuały”, w których pies brał udział: przestaje witać opiekuna przy drzwiach, chowa się, nie towarzyszy przy przygotowywaniu posiłków, nie przybiega radośnie na widok smyczy. Obolały pies nie chce być głaskany, może reagować agresją lub ucieczką na próby czesania,kąpania lub pieszczoty.
W skrajnych przypadkach, pies sygnalizuje ból agresją. Zdarza się, że starsze psy z chorobą zwyrodnieniową stawów reagują warczeniem lub próbą ugryzienia, nawet gdy opiekun przechodzi szybko obok ich posłania. Ból w chorobie nowotworowej. Na oddzielną uwagę zasługuje ból towarzyszący chorobom nowotworowym. U psów, tak jak u ludzi, coraz częściej diagnozuje się różne nowotwory. Podobnie jak w medycynie ludzkiej takie rozpoznanie przestaje być wyrokiem. Istnieje wiele możliwości leczenia, które mogą spowodować wyzdrowienie lub komfortowe przedłużenie życia. Często, jako opiekunowie, zapominamy jednak o bólu, który pojawia się u chorych na nowotwór psów. Przewlekły ból najczęściej towarzyszy nowotworom kości, dróg moczowych, jamy ustnej i nosowej, ośrodkowego układu nerwowego. Ostry, ciężki ból nieraz pojawia się po operacjach onkologicznych, które zwykle są bardzo rozległe i inwazyjne. W przypadku nowotworów kości (najczęściej są to kostniakomięsaki – osteosarcoma) ból może manifestować się nasilającą się kulawizną, niechęcią do schodzenia lub wchodzenia po schodach, zwiększoną ilością snu, zmniejszoną ruchliwością. Ten rodzaj nowotworu najczęściej występuje u psów ras dużych i olbrzymich, takich jak bernardyny, dogi niemieckie, berneńskie psy pasterskie, golden retrievery.
Ból w chorobie nowotworowej.
Na oddzielną uwagę zasługuje ból towarzyszący chorobom nowotworowym. U psów, tak jak u ludzi, coraz częściej diagnozuje się różne nowotwory.
Podobnie jak w medycynie ludzkiej takie rozpoznanie przestaje być wyrokiem. Istnieje wiele możliwości leczenia, które mogą spowodować wyzdrowienie lub komfortowe przedłużenie życia. Często, jako opiekunowie, zapominamy jednak o bólu, który pojawia się u chorych na nowotwór psów.
Przewlekły ból najczęściej towarzyszy nowotworom kości, dróg moczowych, jamy ustnej i nosowej, ośrodkowego układu nerwowego. Ostry, ciężki ból nieraz pojawia się po operacjach onkologicznych, które zwykle są bardzo rozległe i inwazyjne.
W przypadku nowotworów kości (najczęściej są to kostniakomięsaki – osteosarcoma) ból może manifestować się nasilającą się kulawizną, niechęcią do schodzenia lub wchodzenia po schodach, zwiększoną ilością snu, zmniejszoną ruchliwością. Ten rodzaj nowotworu najczęściej występuje u psów ras dużych i olbrzymich, takich jak bernardyny, dogi niemieckie, berneńskie psy pasterskie, golden retrievery.
Ból zwiazany z chorobami zębów.
Choroby zębów i dziąseł zawsze powodują ból, który jest zupełnie lekceważony przez opiekunów. Psy dobrze przystosowują się do przewlekłego, powoli nasilającego się bólu. Musi więc minąć wiele czasu, aż stanie się on na tyle nieznośny, że np. przestaną jeść z jego powodu lub staną się osowiałe.
Stan jamy ustnej należy kontrolować u każdego psa przy okazji wizyt związanych ze szczepieniami czy innymi zabiegami profilaktycznymi.
Szczególną uwagę trzeba poświęcić psom ras miniaturowych, które mają zwiększoną tendencję do odkładania się płytki nazębnej i kamienia.
Zepsuty ząb z odsłoniętą szyjką i fragmentem korzenia może być przyczyną silnego, przewlekłego bólu. Oprócz tego chory pies może kichać, ślinić się, mieć ropno-krwisty wypływ z nosa.
Kamień nazębny nie tylko powoduje „brzydki zapach”. Przede wszystkim prowadzi do zapalenia dziąseł i uszkadzania szkliwa zębów. Często wokół chorych korzeni powstają ropnie okołozębowe, powodujące obrzęk i znaczny ból oraz trudności w pobieraniu pokarmu.
Ból w chorobach oczu.
Gdy obserwując swego psa, zauważamy objawy bólu, warto pamiętać, żeby zwrócić uwagę na jego oczy. Psy odczuwające silny ból boją się, są w stresie i dlatego mają duże, rozszerzone źrenice. Ból może też wynikać z choroby oczu. Szczególnie silną bolesność powoduje jaskra, czyli choroba oka związana z gwałtownym wzrostem ciśnienia wewnątrz gałki ocznej. Ludzie uważają, że jest to ból nie do wytrzymania. Psy cierpią w milczeniu. Niektóre więcej śpią, mają mniejszy apetyt, nie chcą się bawić, a nawet wymiotują. Czasem tylko pocierają chore oko łapą. Jaskra najczęściej występuje u cocker spanieli amerykańskich, chow- -chow, beagle, husky syberyjskich, bassetów, boston terrierów, pudli i sznaucerów miniaturowych. Dotyczy głównie psów w dojrzałym i starszym wieku. Oprócz objawów bólowych może powodować zmętnienie rogówki, przekrwienie białkówki oka, rozszerzenie źrenicy
Warto obserwować swojego psa i pamiętać, że zmiany jego wyglądu, postawy, poruszania,zachowania się, sposobu pobierania wody i pokarmu mogą świadczyć o odczuwanym przez niego bólu. Wizyta u lekarza weterynarii pomoże znaleźć i wyleczyć jego przyczynę, a w sytuacji, gdy choroba jest nieuleczalna, umożliwi dobranie odpowiednich leków uśmierzających ból i znaczną poprawę komfortu życia Twego pupila.
LEK. WET. PAULINA SOWIK
Bibliografia:
„5 minut konsultacji weterynaryjnej. Psy i koty.” LarryTilley, Francis Smith, wydanie pierwsze.„Choroby wewnętrzne małych zwierząt” Richard W.
Nelson, C. Guillermo Couto.„Canine and feline gastroenterology” Patrick Lecoindre,Frederic, Eric Monnet i współpracownicy.„Okulistyka weterynaryjna Slattera” David J. Maggs,Paul E. Miller, Ron Ofri.„Praktyczna onkologia psów I kotów” Rafał Sapieżyński
